Question

Амы хуумда болза бүзүрээр-дир мен. Дыл чок болза, чон чок болур. Дыт-даа бол, дазыл чокта быжыг болбас.

Answer 1

Багай-оол Балыкчы

Интернет, медеглелдер базалары,  чаа IT-технологиялар —  21 вектиң медеглелдерни тарадыр, алыр, шыгжаар, болбаазырадыр кол чепсектери. Амгы үеде тыва дылдың ажыглалын интернетте кызыгаарлап турарының каш чижектерин көргүзуп берейн:

1) "Электронное правительство"(электроннуг чазак) деп программаны бистиң Республикавыстың девискээринде чоргузуп турар оозу эки, ынчалза-даа ол порталдың медеглелдериниң (контент портала азы содержимое портала) 90 % орус дылда. Ам чүге ол порталды орус дылдан аңгыда тыва дылга хевирин кылып калбас чүвел? Тыва Республиканың Конституциязының 5 чүүлү ёзугаар Республиканың девискээринге медеглелдерни орус дылдан аңгыда тыва дылга алыр, бижиир, харылзажыр эргевис бар. Чүге ону кызыгаарлап турарыл? Ол сайтыларже шөлүлгелер: 
- http://gov.tuva.ru/
- http://www.opentuva.ru/
- http://bodal.ru/1005 - Тываның кожууннарының тус чер бот-башкарылга органнарының чиңгине сайтылары колдуунда-ла база-ла орус дылда. Чамдыктарының шуут сайтылары бары, чогу-даа билдинмес. 

P.S: Ол кол сайтыларны тыва дылче очулдуруп, ажыглап эгэлээр болзувусса интернетке тыва дылдың сайзыралы күштелир, Тыва - Орус дээш оон-даа аңгы онлайн очулдурукчулар сайзыралынга дыка улуг идигни бээр деп чүвеге чигзинмес мен. 

2) Тыва дылдың ажыглалы коммерцияда. Интернет-провайдерлер. Шупту интернет-провайдерлерниң чиңгине сайтары орус дылда. Оода-ла "Тывасвязьинформ" база. Бир эвес клиент кижиниң күзели кезээде шын (клиент всегда прав) деп аксиомадан үнер болзувусса, клиентилерниң аразындан садып ап турар интернет-трафигиниң дугайында медеглелдерни тыва дылга билип алыксаар күзелдиг улус черле бар боор. 
- http://bodal.ru/1168 - интернет-провайдерлер." 

Төндүр номчаан болзуңарза кичээнгейиңер дээш четтирдим, өңнүктер! 

 

Answer 2

Шаман Волшебник

Дерево держится корнями, а человек семьей.

Answer 3

Орлан Ондар

Дыл чок чон чок деп чугаа бар болгай, ынчангаш чон дылын уттуп аар болза ол чон тонгени ол боор

Answer 4

Хемчик Оглу

Бистин чаа поколениявыс тыва дылывысты уттуп дурар диин

Answer 5

Чечекмаа Байкара

Дыл чидерге, чон чиде бээр деп чүве шын деп бодаар мен. Тыва дылывыска сөөлгү уеде хамаан чогувус дендээн. Шаанда совет үеде солун-сеткүүлге, тыва ном-дептерге бичии-даа грамматиктиг чазыглар кижи эскербес боор чүве болгай, ам тывалар бижээн чүүлдерде чазыгларны бо-ла эскерер мен, ону кым-даа эскербес, тогбас-даа. Чаңгыс " чаяан" деп сөстү чижек кылдыр алырга чедер: кайда-даа чаян деп бижип алган, Чаяна, Чаян деп аттыг аныяктар көвүдээн, адын шын эвес бижээн деп билир, та билбестер де. Чиңгине арыг кылдыр тывалаар улус шуут читкен деп болур, "Башкы" журналынга дыка эки тывалаар акый ажылдап турган чүве, ам бар бе, чок бе, тыва солун-сеткүүл, ном үндүрер черлерге шак ындыг шыырак тыва дылдың специалистери ажылдаары кузенчиг. Телевидениениң дамчыдылгары колдуунда орус дылда, тыва аас-чогаал дугайында дамчыдылгалар шуут чок, хурал-суглаага-даа, культура-массалыг хемчеглерге-даа чаңгыс-даа "хамааты" чок хиреде орустажып-ла билир бис. Тыва дылывыска мындыг хамаарылгалыг болур болзувусса, тыва чон деп нация чидериниң кырында келдивис.

Answer 6

Шаман Волшебник

База ол ышкаш дыл база үе-шагның аайы-биле чаңгыс черде турбайн сайзырап турар. Ам бо дүвүредип чоруур чүүл дээрге чаа ажыттынып, үнүп турар херекселдер тыва дылче очулгазын кылбайн турарында деп санаар мен. Чижелээрге: микроволновая печь, планшет, интернет дээш кайы көвей. Ам бо үеде чоннувустуң хүн-бүрүде ажыглап чоруур орус, англи база бок сөстерже кичээнгей салбайн турарында.