ЧЭЭЛИ АЛГАШ, ТӨЛЕП ШЫДАВАЙН БАРЗЫҢАРЗА...
Амыдыралда кандыг-даа таварылгалар турар. Дүүн банкыдан чээли ап алган болзуңарза, бо хүн янзы-бүрү чылдагааннардан ону төлеп шыдавайн-даа барып болур силер. А силерге чээли берген банк ол акшаны тыртар ужурлуг. Ынчан төнчү чок телефоннаашкын, «коргунчуг-чагаалар» банкыдан кээп-ле эгелээр. Чамдык таварылгаларда ол чагаалар адрезинге четпейн-даа турар, чамдыкта ону алган кижилерден огулуг харыы чок болур. Дыка хөй кижилер телефоннарының дугаарларын солуп, чаштынып, эжиин кымга-даа ажытпастай бергилээр.
Чээли алган кижи мындыг муңгаранчыг байдалга таварыжы берзе чүнү канчаарыл? Бир дугаарында, оожургал болгаш чүгле оожургал. Эмин эрттир коргунчуг чүү-даа болу бербээн-не болгай, ынчангаш бодун оожум туттунганы дээре. Аргалыг-ла болза, банкыдан шуут чаштынмаңар. Аас-биле болгаш бижимел хевирге чээлини төлээринден ойталавайн турарыңарны, ынчалза-даа амгы үеде ону төлептер харык-шинээңер чогун тайылбырлаңар. Эң-не кол чүве – чээлини чүге төлеп шыдавайн турарыңарны тайылбырлаары чугула: ажыл-агый чок арткан бе азы аар аарыгдан аарааны дээш оон-даа өске.
Ийи дугаарында, чээли керээзиниң негелделеринге өскерлиишкиннер киирерин дилээр. Ол дээрге хууларын, чээлини төлээр хуусаазын, ай санында төлээр ниити түңүдээш оон-даа өске өскерилгелер-дир. Ону база-ла бижимел хевирге силерниң материалдыг байдалыңарны бадыткап турар документилерни кошпушаан киирип болур.
Сөөлгү үеде кандыг-даа чээли организациязы бодунуң клиентилеринге эптиг ажылдаарын күзеп турар болганда, силерниң-биле немелде керээни чарып ап турар апарган. Эң-не кол чүве – кижиниң бодунуң күзели болур.
Үш дугаарында, дыка хөй эртем-билиглиг кижилер безин судтардан дыка коргар болур. Кажан банк чээлини суд таварыштыр төлээр дугайында хомудал билдириишкинни киирерге, судтан чаштынып туруп бээр хамаатылар база бар. Бо таварылгада база-ла бодун туттунуп билир болза эки. Бир эвес силер судка бижимел хевирге чээлини төлээринден ойталавайн турарыңарны база катап бадыткаар болзуңарза, Кеземче Дүрүмүнүң чаңгыс-даа чүүлү силерге хамаарыштыр ажыглаттынмас.
Ынчангаш силер кым-бир кижиге өрелиг болзуңарза, хоойлу езугаар судче кииргени дээре. Кредиторларга тодаргай харыыны бээр ужурлуг силер: «Өрени төлээринден ойталавайн турар мен, ынчалза-даа ону төлээр акшам чок болганындан судче бериңер». Кажан суд үезинде боттарыңарның эрге-ажыыңарны камгалаар силер.
Силерге суд дээрге муңгашталган байдалдан үнүп алырының чаңгыс оруу, а банкыга ол чүгле «баш аарыы-дыр». Бир эвес суд банкының бүгү херектерин шиитпирлеп бериптер турган болза, олар силерже хөй катап долгап, төнмес-батпас чагааларны бижип турбайн, дорт-ла судче киирер ийик.
Бир эвес силер чээли талазы-биле айтырыгларны боттарыңар шиитпирлээр харыыңар, күжүңер чок болза, ооң-биле ажылдап турар агентстволар-биле керээден чарып алырын кызыдыңар. Олар силерге банкыларже чагааларны бижииринге дузалажып, силерниң чээлиңерге өскерлиишкиннер киирерин чедип алыр болгаш, силерни психологтуг болгаш угаан-медерелдиң коргуушкунундан камгалаар. Ынчан бир эвес байдалыңар суд чеде бээр болза, бүгү талазы-биле «камгалалдыг» болур силер. Суд үезинде баштайгы пунктувусту утпаалыңар – «Оожургал болгаш чүгле оожургал». Тодаргай болгаш бадыткалдар-биле боттарыңарның туружуңарны илередиңер (аргалыг болза, шуптузун бижимел хевирге).
Суд эрткен, судтуң шиитпири езугаар банкыга төлээн акшаңар түңү билдине бээр. Бо таварылгада база-ла муңгараан херээ чок. Чүге дизе банкының хөй-ле торгаалдарын, штрафтарын, хөөлерин болгаш янзы-бүрү са-наашкыннарындан адырлып алган силер.
Хамааты процессуалдыг Кодекс езугаар судтуң шиитпирин күүседири берге таварылгаларда шиитпирниң күүселдезин чылдырып азы чартыктап болурун судтан дилеп болур.
Судка силер чүгле боттарыңарныңэрге-ажыыңарны камгалап турарыңарны утпаңар. Силерден өске кым-даа камгалавас. Бир эвес силер кым-бир кижиге чээли алгаш, кандын-бир чылдагааннарның уржуундан төлеп шыдавайн барзыңарза, шынчы болгаш угаанныг болуңар.
Розалия Сарыглар. Барыын-Хемчик кожуун суду.
Үндезини: http://bodal.ru/url/jr6ffn